پارکینسون یک بیماری مزمن و همیشه در حال پیشرفت است و از هر صد نفر بالای 60 سال یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود. البته افراد جوان‌تر ممکن است به این بیماری مبتلا شوند و تخمین‌ها نشان می‌دهند که افراد جوان مبتلا به پارکینسون 5 تا 10 درصد کل این بیماران را تشکیل می‌دهند.
پارکینسون شیوع جنسی خاصی ندارد و می‌توان گفت تقریباً در هر دو جنس به‌طور مشابه بروز می‌کند اما در برخی نژادهای آسیای شرقی یا آفریقایی شیوع کمتری دارد.
براساس آمارهای موجود، بیش از 30 هزار بیمار مبتلا به پارکینسون در کشور وجود دارد. با دکتر غلامعلی شهیدی، متخصص داخلی مغز و اعصاب در مورد پارکینسون و شیوه درمان آن گفت‌وگو کرده‌ایم.
- آقای دکتر، اصلا پارکینسون چیست؟
پارکینسون بیماری‌ای است که با لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت مشخص می‌شود که این علائم در مراحل پیشرفته بیماری بیشتر خودشان را نشان می‌دهند. لرزش گاهی خیلی شدید و ناتوان‌کننده است. 70درصد این بیماران نیز 2 سال بعد از شروع بیماری در نهایت به درمانی که بتواند از نظر حرکتی به آنها کمک کند، احتیاج پیدا می‌کنند.
- علت شیوع بالای پارکینسون در میان جوانان چیست؟
متأسفانه پارکینسون به‌عنوان بیماری افراد مسن شناخته شده در حالی که نسبت جمعیت و افزایش جمعیت جوان باعث شده این بیماری در بین جوانان نیز شیوع بالایی داشته باشد. آمارها نشان می‌دهند که 25درصد این بیماران در سن 50سال و کمتر از 15 درصدشان زیر 40سال هستند. به‌طور کلی در هر 100 هزار نفر 100 تا 300 بیمار پارکینسونی وجود دارد. پس در یک جمعیت 70میلیونی، حدود 70 هزار بیمار پارکینسونی وجود دارد که حتی اگر کمتر از آن هم باشد باز هم رقم قابل ملاحظه‌ای است.
- چه علائم دیگری ممکن است نشان‌دهنده وجود پارکینسون باشد؟
بیمار معمولاً یک سری از علائم دیگر را دارد که این علائم تشخیص بیماری را مشکل‌تر می‌کنند. بیمار ممکن است با درد دست، شانه و اندام فوقانی مراجعه کند و حتی ممکن است بارها با این دردها به ارتوپد مراجعه کرده باشد، ولی در معاینه مغز و اعصاب مشخص می‌شود که این بیمار کندی و فقر حرکتی دارد و ماه‌ها پس از اینکه داروهای مسکن را به‌صورت متفرقه مصرف کرده، تشخیص پارکینسون در او مسجل می‌شود. علاوه بر این علائم افسردگی نیز در 30 تا 40درصد این بیماران دیده می‌شود که در این صورت پزشک باید برای بیمار داروی ضدافسردگی تجویز کند.
- این بیماران از نظر بهداشت غذایی چه مشکلاتی دارند؟
از نظر بهداشت غذایی کندی هضم و یبوست یکی از عوارض این بیماری است، بنابراین توصیه می‌شود از غذاهایی که حجم زیاد، سبزیجات و فیبر زیاد دارند استفاده کنند و از مصرف غذاهای کم حجم بپرهیزند.
- آقای دکتر، آیا علت خاصی برای پارکینسون شناخته شده است؟
ببینید، بعضی از انواع پارکینسون، ژنتیک است؛ البته پارکینسون ژنتیک که با یک ژن منتقل می‌شود بسیار نادر است. اکثریت این بیماران توارثی نیستند، ولی این به آن معنا نیست که زمینه خانوادگی در ابتلا به آن نقشی نداشته باشد و می‌توان گفت که ژن‌های متعدد در یک خانواده سبب می‌شوند که تعداد بیشتری از افراد آن خانواده به پارکینسون مبتلا شوند.
ولی به‌طور کلی شانس ابتلای هر یک از ما به پارکینسون در طول زندگی یک به 40 است
و اگر یکی از افراد درجه اول خانواده به آن مبتلا باشد، شانس ابتلای ما یک به 20 می‌شود و اگر دو نفر مبتلا شوند این شانس یک به 7 خواهد شد.
- عوامل محیطی چطور؟
هنوز مشخص نشده که عوامل محیطی و سموم مختلف گیاهی و صنعتی و حتی داروها می‌توانند علت این بیماری باشند. البته پارکینسونیسم (حالتی شبیه پارکینسون) می‌تواند در نتیجه این عوامل به‌وجود بیاید، از جمله عواملی مانند ضربه به سر، مسمومیت با منگنز، منوکسیدکربن و مواد‌مخدر تزریقی.
- علاوه بر عمل جراحی، دارو چقدر می‌تواند در درمان پارکینسون مؤثر باشد؟
نقش دارو در کنترل بیماری بسیار مؤثر است، اما باید بگویم هنوز درمان پیشگیری کننده‌ای برای پارکینسون شناخته نشده است و تا زمانی که بیمار واقعاً علامت عمده‌ای ندارد نباید از داروهای اصلی استفاده شود. درصورتی که علائم بیمار به حدی رسید که در فعالیت‌ها و کارهای روزمره برایش ایجاد مشکل کرد از آگونیست‌های گیرنده دوپامین مثل لوودوپا باید استفاده کرد؛ چون پارکینسون به‌علت فقر دوپامین ایجاد می‌شود.
متأسفانه امروزه داروهای رایجی وجود دارند که براساس مدارک موجود چندان مورد تأیید نیستند، ولی در کشور ما به‌طور رایج و روتین مورد استفاده قرار می‌گیرند و از طرف پزشک تجویز می‌شوند.
- خب این داروها عوارض خطرناکی باید داشته باشند، اینطور نیست؟
البته، نمونه این داروها ازجمله آرتان ظاهراً لرزش بیمار را تخفیف می‌دهند، ولی بعد از مدتی عوارض‌اش به‌صورت توهم، هذیان و اختلال شناختی بروز می‌کند و به جای آنکه در این شرایط مصرف دارو قطع شود پزشک داروی ضد‌توهم برای بیمار تجویز می‌کند که ممکن است علائم پارکینسون را تشدید کند. این ضعف آگاهی در جامعه پزشکی را نشان می‌دهد.
- به غیراز دارو چه توصیه‌های دیگری به بیمار می‌کنید؟
فعالیت فیزیکی و ورزش برای بیمار بسیار مفید است چون پارکینسون بیمار را یکجا‌نشین می‌کند، بنابراین با راهنمایی پزشک، کار درمان و فیزیوتراپ، بیمار باید سعی کند حداکثر فعالیت را در طول روز داشته باشد و داروها را به فواصل معین و تحت نظر پزشک مصرف کند.
- پزشک چه آگاهی‌هایی را باید به بیمار بدهد؟
در اینجا مشکل این است که چون بیماری با لرزش شروع می‌شود، اگر در مورد ماهیت و عاقبت بیماری با بیمار صحبت نشود تصور او در اوایل این است که لرزش را چیزی طبیعی می‌پندارد و آینده خاصی را برای آن نمی‌بیند. در درجه اول وظیفه پزشک این است که اگر تشخیص قطعی بیماری را داده به بیمار توضیحات روشنی بدهد تا بیمار توقعش را از نحوه درمان مشخص کند.
- با این حال پارکینسون لزوماً با فراموشی و اختلال حافظه همراه است؟
پارکینسون در شکل اولیه قرار نیست با اختلال حافظه توأم باشد، ولی آمارها همراهی این دو بیماری را با هم نشان داده‌اند که این شاید به‌دلیل مصرف غلط داروها باشد، ولی به‌طور کلی هر چه سن بیمار پارکینسونی بیشتر باشد، احتمال ابتلای او به آلزایمر بیشتر است.
- به طول عمر پارکینسونی‌ها هم اشاره می‌کنید.
طول عمر این بیماران که در گذشته کمتر از 10سال بود، بعد از کشف لوودوپا که در مغز به دوپامین تبدیل می‌شود به بیش از 20سال افزایش پیدا کرده و تقریباً با جمعیت سالم یکی شده است. برخلاف تصور عمومی که لوودوپا را دارویی سمی می‌دانستند این دارو طول عمر پارکینسونی‌ها را طبیعی می‌کند.
